Caravaggio: meester en moordenaar

Hoe een geniaal kunstenaar veranderde in een voortvluchtige moordenaar. Maarten van Rossem en Tom Jessen bespreken het.

Caravaggio. De naam roept direct beelden op van duistere kroegen, felle messen, religieuze extase en dramatisch licht. Hij was een schilder die net zo hard leefde als hij schilderde. Vol vuur, geweld en geniale ingevingen. In de podcast van zondag 29 juni 2025 bespreken Maarten van Rossem en Tom Jessen waarom Caravaggio zo fascinerend blijft, en hoe zijn werk de kunstgeschiedenis op zijn kop zette. In deze post leest u meer achtergronden, verrijkt met prachtige voorbeelden.

Van het doek naar de straat

Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571–1610) was niet zomaar een kunstenaar. Na een dag schilderen trok hij de stad in om ruzie te zoeken, te drinken en hoeren te bezoeken. Uiteindelijk liep het zo uit de hand dat hij iemand vermoordde en vanaf dat moment was hij een voortvluchtige.

Toch schilderde hij tijdens deze vluchtjaren enkele van de meest iconische werken uit de kunstgeschiedenis. Hoe kan iemand met zo’n explosief en gewelddadig leven zulke gecontroleerde meesterwerken maken?

Licht en schaduw als wapen

Caravaggio vernieuwde de schilderkunst radicaal. Zijn extreme contrasten tussen licht en donker – het beroemde chiaroscuro – gaven zijn schilderijen een ongekende dramatiek.

Zijn religieuze scènes waren niet zoet of verheven, maar rauw en menselijk. Zo schilderde hij Matteüs als een simpele ziel die hulp kreeg van een Engel, wat in strijd was met de kerkelijke traditie. Het werk werd zelfs geweigerd.

Het realisme van de straat

Caravaggio werkte uitsluitend met levende modellen: prostituees, dronkaards, gewone mensen van de straat. Hij schilderde geen geïdealiseerde heiligen, maar mensen met vuile voeten en doorleefde blikken.

Hij schilderde snel, direct op het doek, zonder uitgebreide ondertekeningen of grote ateliers vol leerlingen. Er zijn maar zo’n tachtig tot honderd schilderijen van hem bekend, maar elk werk is een klap in het gezicht van de traditionele kunst.

Het leven als een vlucht

Na zijn moord vluchtte Caravaggio van stad naar stad: Napels, Malta, Sicilië. Overal liet hij meesterwerken achter, maar ook conflicten en geruchten. Hij werd zelfs even ridder op Malta, maar belandde opnieuw in problemen.

Uiteindelijk stierf hij in 1610, slechts 39 jaar oud, uitgeput en ziek, terwijl hij op weg was naar een mogelijke verzoening met de paus.

Groter dan Rembrandt?

Bij een grote tentoonstelling in het Rijksmuseum werden Caravaggio en Rembrandt naast elkaar gezet. Veel bezoekers verwachtten dat Rembrandt, onze nationale trots, zou winnen.

Maar wie echt keek, kon niet om Caravaggio heen. Zijn lichtregie, zijn radicale composities en zijn ongekende emotionele impact maken hem misschien wel de grootste schilder van zijn tijd, misschien zelfs groter dan Rembrandt.

Een nieuwe blik op kunst

Caravaggio’s schilderijen zijn geen stille historische tafereeltjes, maar filmische scènes waarin u zelf wordt meegezogen. Elk doek voelt als een live gebeurtenis. U kunt bijna het bloed ruiken en het kaarslicht voelen.

Sommige kunsthistorici noemen hem de eerste moderne schilder. Misschien is dat overdreven, maar het verklaart wel waarom zijn werk ook nu nog zo actueel aanvoelt.

Boekentip

Wilt u Caravaggio’s werk in detail bekijken? Het boek Caravaggio van uitgeverij Taschen (o.a. geschreven door Sebastian Schütze) is een absolute aanrader. Met prachtige reproducties en veel context.

Luister de podcast

Maarten van Rossem en Tom Jessen spreken in hun podcast uitgebreid over Caravaggio’s kunst én zijn turbulente leven. Voor wie na deze blog nog meer wil horen, is dat zeker een aanrader.